1. Alprostadil là thuốc gì?
Alprostadil là một dẫn xuất tổng hợp của prostaglandin E1 (PGE1) – một chất sinh học có vai trò mở rộng mạch máu, giãn cơ trơn và cải thiện lưu lượng máu. Thuốc được sử dụng phổ biến trong hai lĩnh vực:
-
Nam khoa: Điều trị rối loạn cương dương (ED) ở nam giới.
-
Tim mạch – sơ sinh: Duy trì ống động mạch mở ở trẻ sơ sinh mắc bệnh tim bẩm sinh.
Tùy vào mục đích điều trị, thuốc Alprostadil có thể được bào chế dưới dạng tiêm trực tiếp vào thể hang, đặt niệu đạo, hoặc tiêm tĩnh mạch (đối với trẻ sơ sinh).
2. Công dụng chính của thuốc Alprostadil
2.1. Điều trị rối loạn cương dương ở nam giới
Đây là công dụng phổ biến nhất của Alprostadil ở người lớn. Khi được tiêm trực tiếp vào thể hang của dương vật hoặc đặt vào niệu đạo, thuốc:
-
Làm giãn cơ trơn trong thể hang.
-
Mở rộng động mạch và tăng lưu lượng máu đến dương vật.
-
Gây ra sự cương cứng đủ để giao hợp, không cần kích thích tình dục.
🔎 Ưu điểm:
Khác với thuốc uống nhóm PDE-5 như Sildenafil (Viagra), Alprostadil không phụ thuộc vào chức năng thần kinh sinh dục, nên vẫn có tác dụng với bệnh nhân bị tiểu đường, sau phẫu thuật tuyến tiền liệt, hoặc tổn thương tủy sống.
2.2. Duy trì ống động mạch mở ở trẻ sơ sinh mắc bệnh tim bẩm sinh
Trong một số trường hợp tim bẩm sinh, ống động mạch (ductus arteriosus) cần được duy trì để đảm bảo dòng máu đi qua phổi hoặc hệ tuần hoàn cho đến khi có thể phẫu thuật.
-
Alprostadil được tiêm tĩnh mạch liều thấp để giữ cho ống động mạch không bị đóng lại sớm.
-
Giúp cải thiện oxy máu, ngăn ngừa suy hô hấp và đảm bảo chức năng tuần hoàn cho trẻ sơ sinh đang chờ can thiệp ngoại khoa.
🧠 Lưu ý chuyên môn: Đây là chỉ định trong hồi sức sơ sinh và chỉ sử dụng tại bệnh viện với hệ thống giám sát chặt chẽ.
3. Cơ chế tác dụng của Alprostadil
Alprostadil hoạt động bằng cách:
-
Kích thích thụ thể prostaglandin E trên tế bào cơ trơn mạch máu.
-
Làm tăng nồng độ AMP vòng (cAMP) trong tế bào, gây giãn mạch mạnh, đặc biệt ở vùng dương vật hoặc phổi.
-
Nhờ đó, thuốc giúp tăng tưới máu mô mục tiêu, dẫn đến cương dương hoặc cải thiện dòng máu trong hệ tuần hoàn.
4. Liều dùng và cách sử dụng
4.1. Trong điều trị rối loạn cương dương
-
Tiêm thể hang (Caverject®): 2.5–20 microgam/lần, tiêm trực tiếp vào thân dương vật, không quá 3 lần/tuần.
-
Dạng đặt niệu đạo (MUSE®): 125–1000 microgam, đặt trước khi quan hệ 10–15 phút.
📌 Hướng dẫn đặc biệt:
-
Phải được hướng dẫn kỹ thuật tiêm/đặt đúng cách để tránh biến chứng.
-
Không nên sử dụng thường xuyên hoặc tự ý tăng liều.
4.2. Trong hồi sức sơ sinh
-
Truyền tĩnh mạch liên tục: 0.05–0.1 microgam/kg/phút.
-
Điều chỉnh liều theo đáp ứng oxy hóa máu và huyết động học của trẻ.
⚠️ Chỉ sử dụng trong môi trường ICU sơ sinh có giám sát liên tục.
5. Tác dụng phụ có thể gặp
Nam giới (điều trị rối loạn cương)
| Nhẹ | Nặng |
|---|---|
| Đau tại vị trí tiêm | Priapism (cương dương kéo dài trên 4 giờ) |
| Xơ hóa thể hang | Bầm tím, chảy máu dương vật |
| Rát niệu đạo (khi đặt) | Nhiễm trùng niệu đạo |
Trẻ sơ sinh (truyền TM)
-
Ngưng thở thoáng qua.
-
Hạ huyết áp.
-
Sốt, co giật, đỏ da toàn thân.
6. Chống chỉ định và thận trọng
Chống chỉ định:
-
Dị ứng với Alprostadil hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc.
-
Nam giới bị bệnh lý máu đông, xơ hóa thể hang nặng, hoặc có tiền sử priapism.
-
Trẻ sơ sinh có rối loạn hô hấp không liên quan đến tim bẩm sinh.
Thận trọng khi dùng:
-
Người có bệnh tim mạch, đái tháo đường, hoặc đang dùng thuốc hạ huyết áp.
-
Không dùng cùng thuốc trị ED khác như Viagra, Levitra khi đang dùng Alprostadil.
7. Cách bảo quản thuốc
-
Bảo quản lạnh từ 2–8°C (dạng tiêm).
-
Dạng đặt niệu đạo: tránh ánh nắng, không dùng quá hạn.
-
Thuốc sau khi pha phải dùng trong vòng 24 giờ.
8. Câu hỏi thường gặp
❓ Alprostadil có thay thế được Viagra không?
→ Có, đặc biệt trong những trường hợp kháng điều trị với thuốc uống nhóm PDE-5, Alprostadil là lựa chọn thay thế hiệu quả.
❓ Có dùng chung với các thuốc kích thích tình dục khác không?
→ Không nên. Việc phối hợp có thể gây hạ huyết áp nghiêm trọng hoặc cương dương kéo dài.
❓ Có phải là thuốc nội tiết tố nam không?
→ Không. Alprostadil là prostaglandin E1, không phải testosterone hay steroid.
9. Kết luận
Công dụng của thuốc Alprostadil rất quan trọng trong cả nam khoa và hồi sức sơ sinh. Thuốc giúp cải thiện chức năng sinh lý ở nam giới bị rối loạn cương dương không đáp ứng thuốc uống, đồng thời đóng vai trò sống còn trong điều trị tim bẩm sinh phức tạp ở trẻ sơ sinh.
Tuy nhiên, đây là thuốc đặc trị, tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu dùng sai liều, nên cần tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn chuyên môn và chỉ dùng khi có chỉ định cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa.